Proje Ekibi
Osmanlı’da Bilimsel Etkinliğin Teorik ve Pratik Yönleri Üzerine Karşılaştırmalı Bir Çalışma: Yıllık ve Daimî Takvimler (1550-1710). Bu proje, TÜBİTAK 1003 Ar-Ge Projeleri Destekleme Programı kapsamında yürütülmüştür.
Osmanlı takvimleri, içerik bakımından oldukça geniş bir yelpaze sunmaktadır. Bu bize, farklı disiplinlerden araştırmacıların birlikte çalışmasının ne kadar önemli olduğunu ve hatta bilim tarihi alanının da multidisipliner çalışmaya ne kadar müsait bir ortam sağladığını tekrardan hatırlatmaktadır. Bu bakımdan “Osmanlı’da Bilimsel Etkinliğin Teorik ve Pratik Yönleri Üzerine Karşılaştırmalı Bir Çalışma: Yıllık ve Daimî Takvimler (1550-1710)” başlıklı proje farklı disiplinlerden araştırmacıların bir araya geldiği bir pilot uygulamayı temsil etmekle birlikte, projemizde emeği geçen araştırmacıların çalışma alanları, takvimlerin içerik zenginliği hakkında da ipucu vermektedir.
Proje yürütücüsü Gaye Danışan, lisans ve yüksek lisans eğitimini İstanbul Üniversitesi, Astronomi ve Uzay Bilimleri bölümünde tamamladıktan sonra, 2009 yılında İ.Ü. Bilim Tarihi bölümü doktora programına başlamıştır. Danışan, 2016 yılında “16. Yüzyılda Osmanlılarda Deniz Astronomisi ve Astronomi Aletleri” isimli doktora tezini tamamlamış ve 2017-2018 yılları arasında Tübitak’ın desteğiyle “Osmanlılarda Taşınabilir Astronomi Aletleri ve Kullanım Alanları: 16. Yüzyıl için Karşılaştırmalı bir Araştırma” isimli doktora sonrası araştırması için İngiltere Oxford Üniversitesi Bilim Tarihi Müzesi’nde akademik ziyaretçi olarak bulunmuştur. 2011-2018 yılları arasında İstanbul Üniversitesi Bilim Tarihi Bölümü’nde Araştırma Görevlisi olarak çalışan Gaye Danışan, 2018 yılından beri aynı bölümde Doktor Öğretim Üyesi olarak görev yapmaktadır. Danışan projeye, Osmanlı takvimlerin bilimsel analizi; meteoroloji, tıp, ziraat ile astronomi arasındaki ilişkinin belirlenmesi ve takvimin Osmanlı bilim tarihi yazımındaki yerinin tayini gibi konular hakkında katkı yapmıştır.
II. Mahmut döneminde müsadere uygulamalarını prosopografik yöntemle incelediği doktora tezini tamamlamış olan Dr. Azize F. Çakır, proje kapsamında yer alan takvimlerin transkripsiyonu ve takvimlerin ihtiyârâtlarında bulunan gündelik hayat pratikleri ile ahkâm kısımlarına yansıyan siyasi, ekonomik, toplumsal olay ve olguları, zihniyet tarihi bağlamında ele alarak katkıda bulunmuştur.
Atilla Polat (İ.Ü. Bilim Tarih Bölümü), Prof. Dr. Feza Günergun danışmanlığında Matrakçı Nasûh’un Umdetü’l-Hisâb Adlı Eserinin Matematiksel Açıdan Değerlendirilmesi isimli tezi ile doktora çalışmalarına devam etmektedir. Osmanlı dönemi Türkçe matematik kitapları üzerine yaptığı çalışmalar, takvimlerin hazırlanmasında kullanılan aritmetik yöntemlerin tespiti ve bu geleneğin değerlendirilmesi bakımından katkı yapmıştır.
İstanbul Medeniyet Üniversitesi Türk Dili ve Edebiyatı’nda doktorasına devam eden Feyza Betül Aydın, yakın zamanda, Tahran al-Zahra Üniversitesi’nde Erken Modern Dönem İran edebiyatı ve özel olarak kadın imajı üzerine doktora çalışmalarına paralel olarak sürdürdüğü yüksek lisans araştırmasını tamamlamıştır. Aydın, takvimlerin transkripsiyonu ve takvimde bilim ve halk dili arasındaki ilişkilerin dil yapısı bakımından değerlendirilmesinde katkıda bulunmuştur.
Solmaz Ceren Özdemir (İ.Ü. Bilim Tarihi Bölümü), Gaye Danışan danışmanlığında hazırladığı Osmanlı Astronomisinde Tutulma Hesapları ve Gözlem (1800-1922) konulu yüksek lisans tezini 2021 yılında tamamladı. Şu an Scientific Instrument Society tarafından desteklenen “Delineating the Journey of European Astronomical Instruments in Ottoman Education and Beyond (1773-1923)” başlıklı araştırmasını sürdürmektedir. Projeye, takvimlerdeki kuyruklu yıldızlar ile güneş ve ay tutulmalarına ilişkin verilerin bilimsel ve tarihsel değerlendirmesini yaparak katkıda bulunmuştur.
Boğaziçi Bilgisayar Mühendisliği bölümünden mezun ve uzun süre çeşitli bankaların yazılım geliştirme bölümlerinde uzman ve yönetici olarak görev almış ve şu anda İ.Ü. Bilim Tarihi bölümünde yüksek lisans araştırmalarına devam eden Nilgün Durusüt ise takvim hesaplarına ait algoritmanın oluşturulduğu yazılım programlarının araştırılması, incelenmesi ve Osmanlı takvimlerinin analizi için yararlı olacak programların kullanımı ile yeni ihtiyaçlar doğrultusunda eklemeler ve güncellemeler yapılarak Osmanlı takvimlerine uyarlanması konusunda katkı sağlamıştır.
Hüseyin Ölmez, İstanbul Üniversitesi Arap Dili ve Edebiyatı Anabilim Dalı’nda “Kur’an Ayetlerinin Bilimsel Yorumuna Hermeneutik Yaklaşım” başlıklı doktora tezini tamamladı. Çankırı Karatekin Üniversitesi Arap Dili ve Edebiyatı Bölümünde araştırma görevlisidir. Projeye takvimlerdeki Arapça metinlerin ve takvimlerle ilgili el yazmalarının Türkçeye çevirisi ile katkıda bulundu.
Danışmanlığını Gaye Danışan’ın yaptığı “Yusuf b. Mehmed b. El-Bakkal el-Tabib’in H. 1016 (1607-1608) Senesi için Hazırladığı Ahkâm Takvimi Üzerine Bir İnceleme” başlıklı yüksek lisans tezine devam eden Dilara Kara Levent (İÜ. Bilim Tarihi Bölümü), takvimlerde yer alan sağlık ve zaman ilişkisinin araştırılması bağlamında katkıda bulunmuştur.
Kutsi Aybars Çetinalp İstanbul Üniversitesi Eski Çağ Dilleri ve Kültürleri, Arkeoloji bölümlerinde aldığı lisans eğitimlerinin ardından İstanbul Teknik Üniversitesi Bilim ve Teknoloji Tarihi’nde Prof. Dr. A. M. Celâl Şengör danışmanlığında “An Analysis of the Knowledge of Earth Sciences in Middle Byzantine Histories, Chronicles and Military Manuals (867-1204)” başlıklı yüksek lisans tezini tamamladı. İTÜ Bilim ve Teknoloji Tarihi’nde doktora eğitimine devam eden Çetinalp, Osmanlı takvimlerinin Avrupa’da alımlanması bağlamında projeye katkıda bulunmuştur.