“Bilimsel Etkinliğin Teorik ve Pratik Yönleri: Osmanlı Takvimleri (1550-1710) Çalıştayı” 21 Mart 2022.

  Bilimsel Etkinliğin Teorik ve Pratik Yönleri: Osmanlı Takvimleri (1550-1710)” başlıklı çalıştay, 21 Mart 2022 tarihinde İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Genel Kurul Salonu’nda yapılmıştır. Bu çalıştay TÜBİTAK-1003 Ar-Ge Projeleri Destekleme Programı kapsamında yürütülen “Osmanlı’da Bilimsel Etkinliğin Teorik ve Pratik Yönleri Üzerine Karşılaştırmalı Bir Çalışma: Yıllık ve Daimî Takvimler (1550-1710)” başlıklı proje ve Fransız Anadolu Araştırmaları Enstitüsü (IFEA) iş birliği ile gerçekleştirilmiştir.

Çalıştay, İ.Ü. Edebiyat Fakültesi Bilim Tarihi bölümünde görevli proje yürütücüsü Dr. Öğr. Üyesi Gaye Danışan ve Fransız Anadolu Araştırmaları Enstitüsü’nden Florence Somer tarafından başlamış, ardından “Bilgi Dolaşımı: Kaynaklar, Alimler ve Ağlar” teması çerçevesinde İstanbul Üniversitesi Bilim Tarihi Bölümü’nden Prof. Dr. Feza Günergun başkanlığında ilk oturuma geçilmiştir. Bu oturumdaki sunumlar Dr. Öğr. Üyesi Gaye Danışan’ın “Osmanlı Takvimleri ve Bilim Tarihi Yazımında Kaynak Olarak Değerleri”, İstanbul Medeniyet Üniversitesi Türk Dili ve Edebiyatı bölümünde doktora çalışmalarına devam eden Feyza Betül Aydın’ın “Takvimlere Düşülen Notlar Bize Ne Söyler?” ve İstanbul Teknik Üniversitesi Sosyoloji Bölümü’nden Doç. Dr. Hasan Karataş’ın “Zeyniyye Tarikatında Bilimsel Çalışmalar Hakkında Mülahazalar: Şeyh Vefâ Örneği” konulu konuşmalarıdır.

İkinci oturum “Takvim: Astronomi, Ekonomi ve Din” teması çerçevesinde, İstanbul Üniversitesi Arap Dili ve Edebiyatı Bölümü Araştırma Görevlisi Hüseyin Ölmez’in başkanlığında gerçekleşmiştir. Bu oturumda, İstanbul Medeniyet Üniversitesi Bilim Tarihi Bölümü öğretim üyesi Dr. Taha Yasin Arslan “Takvim Nitelikli Astronomi Cetvellerinin Osmanlılarda Kullanımı”, Sakarya Üniversitesi, İlahiyat Fakültesi Felsefe ve Dinler Tarihi Bölümü’nden Prof. Dr. Fuat Aydın “Osmanlı Müneccimbaşılık Defterlerinde Yahudi ve Hıristiyan Litürji Takvimi” ve Dr. Azize Fatma Çakır, “Osmanlı Maliyesinde Zaman-ı Zabt Sorunu” konularını ele almıştır.

İkinci oturumun ardından Ali Kuşçu Uzay Evi’nin Bilim Tarihi Sergisi ve proje ekibinin hazırladığı poster sergisi Şeref Holü’nde düzenlenmiştir. Üçüncü oturum, “Etkileşim: Yeryüzü, Gökyüzü ve Yaratılış” teması üzerinden şekillenmiş olup bu oturuma İstanbul Üniversitesi Bilim Tarihi Bölümü’nden Doç. Dr. Meltem Kocaman başkanlık etmiştir. Oturumda, Özyeğin Üniversitesi İnsan ve Toplum Bilimleri Bölümü’nden Dr. Öğr. Üyesi Feray Coşkun’un “Osmanlı Kozmografyalarında Evrenin Oluşumu, Dünyanın Dengesi ve Meteorolojik Olaylar”, Dr. Öğr. Üyesi Gaye Danışan ve Fransız Anadolu Araştırmaları Enstitüsü’nden Florence Somer’ın “Gezegenler İkonografisi: Sasani Budist Orta Asya’dan Osmanlı Anadolu’suna” ve bahsi geçen projede araştırmacı olan S. Ceren Özdemir “Osmanlı Takvimlerinde Ay ve Güneş Tutulmaları” başlıklı konuşmaları gerçekleşmiştir. 

İstanbul Teknik Üniversitesi’nden öğretim görevlisi Dr. Saltuk Duran’ın oturum başkanlığını yaptığı “Teorik ve Pratik Perspektifler: Zaman, Sağlık ve Zihniyet” temalı dördüncü oturumda ise, İstanbul Medeniyet Üniversitesi Bilim Tarihi Bölümü’nden Doç. Dr. Mustafa Yavuz, “İslam Tıbbının Teorik Arkaplanı”, İstanbul Üniversitesi Bilim Tarihi Bölümü’nde yüksek lisans çalışmalarına devam eden Nilgün Durusüt, “Takvimler Üzerine Bir Veri Tabanı Çalışması”, Columbia Üniversitesi Tarih bölümünden Ahmet Tunç Şen “Müneccimden Bilim Çıkar mı?” ve G. Danışan, A. F. Çakır, F. B. Aydın, S. C. Özdemir ile N. Durusüt’ün ortak çalışması olan “Osmanlı Takvimlerinde Sıhhat u Maraz: Hıltlar, Mevsimler ve Sağlık” konulu bildirileri sunulmuştur.

Çalıştayın oturumlarından sonra Gaye Danışan tarafından, “Avrupa ve Osmanlı Volvelleri: Tarihi, Yapısı ve Kullanımı Üzerine Karşılaştırmalı Bir Çalışma” başlıklı bir atölye çalışması gerçekleştirilmiştir. Bu çalışmada Osmanlı volvelleri üzerine yapılacak bir çalışmanın karşılaştığı zorluklardan ve volvellerin kullanımından bahsedilmiş, katılımcılara Osmanlı ve
Avrupa’ya ait volvel replikaları hediye edilmiştir.

Atölye çalışmasını takiben Gaye Danışan’ın başkanlığında, 18.00-19.30 saatleri arasında yapılan değerlendirme oturumuyla çalıştay sona ermiştir. Bu oturumda Gaye Danışan ve çalıştay katılımcıları, Osmanlı takvimlerinde disiplinlerarası çalışma yöntemleri üzerine değerlendirmelerde bulunmuşlardır.

Çalıştay özet kitapçığı için bkz.

https://osmanlitakvimleri.com/wp-content/uploads/2023/03/calistay-ozet-kitabi.pdf

Detaylı bilgi için bkz.

Danışan, G. (2022). Volvel Atölyesi: Osmanlı Takvimleri (1550-1710) Çalıştayı, İstanbul, 21 Mart 2022, Osmanlı Bilimi Araştırmaları, 23/2: 453-459.  https://dergipark.org.tr/tr/pub/iuoba/issue/71064/1111725 

Duran, S. (2022). Theoretical and Practical Aspects of Ottoman Scientific Activities: Annual and Perpetual Calendars (1550-1710) Workshop, Istanbul, March, 21, 2022, Osmanlı Bilimi Araştırmaları, 23/2: 445-451. 

https://dergipark.org.tr/tr/pub/iuoba/issue/71064/1106936